بستر فکری پیدایش افراط گرایی اسلامی

آنچه که برخی آنرا بهار عربی خواندند و برخی دیگر بیداری اسلامی، اژدهای افراط گرائی اسلامی بود که به حرکت در آمد و جهانیان و حتی مسلمانان را با عملکرد خود به وحشت و هراس درافکند. این روزها اخبار مربوط به اعمال وحشیانه داعش همگان را متحیر ساخته است. این در حالی است که جهان اسلام در دهه های اخیر شاهد جنبش های متعدد اسلام گرائی در نقاط گوناگون چه در میان شیعیان و چه در میان سنی ها بوده است و هر یک با برافراشتن پرچم اسلام و با ادعای اجرای قوانین شریعت دست به اعمال غیر انسانی و وحشتناکی زده است. جنایاتی که با جنایات داعش در عراق و سوریه قابل قیاس است اما از آنجا که دو دهه قبل شبکه های گسترده اجتماعی و اطلاع رسانی همچون امروز وجود نداشت بسیاری از این فجایع به گوش مردم جهان  نرسید. افراط گرائی نه تنها در سطح گسترش یافته وهر روز در نقطه ای گروهی جدید سر بر می آورد، بلکه به دلایل گوناگون تعمیق نیز یافته است. اگر در جمهوری اسلامی با زور و توهین و با شلاق و حبس و جریمه نقدی حجاب را بر زنان تحمیل کرده اند و یا با ترفند هایی مثل تفکیک جنسیتی زنان را به حاشیه می رانند، اگر طالبان در افغانستان در مخالفت با تحصیل دختران آب آشامیدنی مدرسه دخترانه را مسموم می سازد، اگر بوکوحرام در نیجریه دختران خردسال را از مدرسه می رباید تا به حکم شریعت بجای تحصیل، شوهر کنند، امروز اما گروه داعش گوی سبقت از همه ربوده ، مردان ایزدی را می کشد و زنان و دختران آنان را به عنوان برده در بازار به حراج می گذارد و چنین قانون شریعت را اجرا می کند. یکی به نام شریعت سنگسار می کند، تازیانه می زند آن دیگری به نام شریعت دست و پا قطع می کند و گردن می زند و امروز داعش به نام شریعت چنان می تازد و غارت می کند و ویران می سازد و قتل عام می کند که حتی گروه های افراطی سابق بر خود را دچار ترس و واهمه می سازد تا آنجا که برخی از همین افراطی ها داعش را تروریست می خوانند برخی دیگر نسبت این گروه را با اسلام  نفی کرده و بعضی دیگر از این گروه به دلیل اعمال وحشیانه آن اعلام برائت می کند.

"بضاعت فقه" بصورت آنلاین منتشر شد

کتاب "بضاعت فقه" نوشته دکتر صدیقه وسمقی بصورت آنلاین منتشر شد و در اختیار عموم قرار گرفت.

(توضیح: ویرایش جدیدی از کتاب در حال آماده شدن است و به همین دلیل پی‌دی‌اف ویرایش قبلی در دسترس نیست)

چندی پیش در همین وبلاگ  گزارشی دیگر نیز درباره کتاب منتشر شده بود:

 کتاب "بضاعت فقه" مبانی مهم فقه اسلامی را به چالش کشیده و با بحث‌های اصولی، به نقد و بررسی این مبانی پرداخته است. کتاب دارای چهار فصل است. در فصل اول آن، نمائی کلی از زندگی اعراب حجاز به عنوان خاستگاه اسلام و نیزمقررات و قوانین جاری در زندگی آنان ارائه می‌گردد. در فصل دوم تاریخچه‌ای تحلیلی از چگونگی شکل‌گیری فقه اسلامی بیان می‌شود و در فصول سوم و چهارم پیرامون مبانی مهم فقهی و اصولی، مناقشات جدی صورت می‌گیرد . مبانی‌ مهمی همچون: تعریف سنت پیامبر، حجیت سنت، معنای حکم شرعی، وجود حکم شرعی برای همه موضوعات ، محدوده کارکرد فقه و چگونگی تعمیم احکام شرعی به مسلمانان در زمان‌ها و مکان‌های دیگر.

نویسنده کتاب معتقد است فقه باید دامنه محدودی داشته باشد. فقیه شارع نیست وتنها وظیفه او یافتن احکام شرعی و اعلام آنها به عنوان استنباط‌های شخصی خود به مردم است. صدیقه وسمقی در این کتاب تاکید کرده است که قوانین رایج در زندگی مسلمانان اولیه ، احکام شرعی نیستند و قوانین مدنی و جزائی در هر جامعه‌ای متناسب با شرایط آن جامعه و بر اساس عقل و علم و تجربه وضع می‌شود. نویسنده محدوده فقه را بیان احکام مربوط به عبادات، واجبات و محرمات می‌داند. واجبات و محرماتی که ریشه در قرآن دارند. این کتاب در سال 1387 نگارش یافته و علی‌رغم تلاش نویسنده، اجازه انتشار به آن داده نشده است.             

ترجمه انگلیسی کتاب "زن، فقه، اسلام" منتشر شد

 ترجمه انگلیسی کتاب "زن، فقه، اسلام" نوشته صدیقه وسمقی به تازگی در آلمان توسط انتشارات هرسوویتس انتشار یافته است. این کتاب در ایران دو بار توسط انتشارات صمدیه به چاپ رسیده است. صدیقه وسمقی، استاد پیشین فقه و حقوق اسلامی در دانشکده الهیات دانشگاه تهران در کتاب خود به نقد و بررسی حقوق زن از منظر فقه شیعی پرداخته و عقیده رایج فقهای اسلامی در رابطه با جایگاه زن و حقوق او در اسلام را به چالش کشیده است. او پس از طرح مباحثی مقدماتی در باره چهره زن مسلمان و نقش فقها در ترسیم این چهره و رابطه فقه و فرهنگ عربی و نیز تفاوت میان اسلام و احکام فقهی، در باره موضوعاتی همچون چند همسری، شرط ضمن عقد نکاح، خروج زن از خانه، حق انتفاع جنسی زن، حضانت، ولایت مادر، طلاق، سن بلوغ، قضاوت، شهادت، دیه و ارث زن به بحث می پردازد. ترجمه انگلیسی این کتاب را روی سایت های آمازون و ای بوک می توان تهیه کرد. ناشر در معرفی این کتاب ضمن آنکه دلایل مطرح شده در کتاب را شفاف و قانع کننده می خواند می افزاید که این ادله گویای آنست که مذهب شیعه و در نتیجه حکومت ایران باید در موضع خود نسبت به جایگاه زن و حقوق او در جامعه تجدید نظر کند. ناشر می افزاید که این مباحث برای تمام کسانی که به توسعه و نوسازی فرهنگ اسلامی به طور کلی و در ایران به طور خاص علاقمند می باشند از اهمیت بسیاری برخوردار است. ترجمه کتاب با مقدمه ای از پروفسور ایرن اشنایدر اسلام شناس آلمانی آغاز می شود. در این مقدمه آمده است که بر اساس تحلیل های جدیدی از منابع اسلامی ،وسمقی توانسته نشان دهد که برابری جنسیتی در قوانین اسلامی ممکن است و زنان مسلمان حقوقی بیشتر از آنچه امروز در ایران دارند می توانند داشته باشند.  در این مقدمه آمده است: "شکی نیست که این کتاب نه تنها برای هر کسی که به گفتمان اجتماعی و حقوقی در ایران علاقمند است قابل استفاده می باشد بلکه برای زنان مسلمان در دیگر کشورهای اسلامی نیز می تواند جالب توجه باشد و به آنان این امکان را می دهد که این گفتمان را با گفتمان رایج در کشور خویش مقایسه کنند. و اما نکته مهم دیگر اینست که مطالب این کتاب برای غربی ها که اطلاع کافی از چالش های جالب و گفتمان های داخل ایران ندارند قابل توجه است. کتاب وسمقی بازتاب گفتمان یک جامعه مدنی زنده درایران است".  

برای خرید این کتاب میتوانید به اینجا مراجعه کنید.

چند صفحه از آغاز کتاب را نیز از اینجا دریافت کنید.

تجدید نظر در معنای قصاص

این مقاله را بصورت کامل از اینجا دانلود کنید.

صدیقه وسمقی

واژه قصاص در قرآن در چهار آیه به کار رفته است. آن آیات عبارتند از : مائده/45 ، بقره/178، 179 و194 . این آیات حامل چه پیامی هستند؟ آیا چنانکه فقها و مفسران می گویند، آیات قصاص می خواهند این پیام را به مخاطب برسانند که کشتن قاتل یا قطع دست جانی و مانند آن واجب است؟ آیا پیام آیه 179 بقره که می فرماید: ای خردمندان! شما را در قصاص زندگانی است، این است که حیات و زندگانی در کشتن قاتل و انتقام از جانی نهفته است؟

پیامی که فقها و مفسران از آیات قصاص دریافته اند، با پیام صریحی که در آیات متعدد قرآن تکرار شده در تعارض است و آن پیام، عفو، صلح و صبر به جای انتقامجوئی و قتل و جرح است. به این پیام ها توجه کنید:

... پس هر کس که از مجازات در گذرد، این گذشت، کفاره گناهان او خواهد بود (مائده/45). 

... عفو و مصالحه، تخفیف و رحمتی است از جانب خداوند.(بقره/178)

اگر مجازات می کنید، پس مانند ستمی که بر شما رفته مجازات کنید، اما اگر صبر کنید، پس این برای شکیبایان بهتر است.(نحل/126)

جزای هر بدی، همانند آن بدی است، اما اگر کسی ببخشد و صلح کند، پاداش او بر عهده خداوند است.(شوری/40)

... کسیکه یک انسان را بکشد مانند آنست که همه مردم را کشته است و کسیکه به یک انسان زندگی ببخشد مانند آنست که به همه مردم زندگی بخشیده است (مائده/32  ) . در تفسیر این آیه آمده که منظور از زندگی بخشیدن به یک انسان، عفو قاتلی است که به مجازات مرگ محکوم شده است. 

جالب توجه آنکه دو پیام از پیام های مذکور در همان آیات قصاص آمده است. چگونه ممکن است خداوند حکیم و دانا از یکسو مردمان را به انتقامجوئی از قاتل دعوت کرده، حتی این انتقامجوئی را واجب بخواند(چنانکه مفسران وفقها دریافته اند) و از دیگر سو، در همان آیه و آیات دیگر با بهترین تعابیر و وعده های نیک ، بندگان را به عفوکردن از مجازات دعوت کند؟ از یکسو قصاص را مایه زندگانی بخواند و از سوی دیگر درگذشتن از آنرا رحمت الهی بداند؟ 

برای نگارنده، تفسیر مفسران از آیات قصاص و پاسخ های آنان به تعارضات مذکور عجیب می نمود. از همین رو به بررسی اکثر تفاسیر در این رابطه پرداخت و دریافت که اشکال اساسی، تعبیر نادرست از واژه قصاص است.

مفسران معنای مجازات و انتقام را نه از معنای لغوی قصاص به دست آورده اند و نه از آیات قرآن . بلکه آنان این معنا را بر واژه قصاص تحمیل کرده، کوشیده اند آیات قرآن را بر این اساس تفسیر کنند. به همین دلیل است که این معنا با آیات قصاص و پیام دیگر آیات، سازگاری ندارد.

در آینده نزدیک کتاب بضاعت فقه در اختیار عموم قرار می‌گیرد

کتاب بضاعت فقه و گستره نفوذ فقها نوشته دکتر صدیقه وسمقی به زودی در این وبلاگ منتشر خواهد شد. این کتاب مبانی مهم فقه اسلامی را به چالش کشیده و با بحث‌های اصولی، به نقد و بررسی این مبانی پرداخته است. کتاب دارای چهار فصل است. در فصل اول آن، نمائی کلی از زندگی اعراب حجاز به عنوان خاستگاه اسلام و نیزمقررات و قوانین جاری در زندگی آنان ارائه می‌گردد. در فصل دوم تاریخچه‌ای تحلیلی از چگونگی شکل‌گیری فقه اسلامی بیان می‌شود و در فصول سوم و چهارم پیرامون مبانی مهم فقهی و اصولی، مناقشات جدی صورت می‌گیرد . مبانی‌ مهمی همچون: تعریف سنت پیامبر، حجیت سنت، معنای حکم شرعی، وجود حکم شرعی برای همه موضوعات ، محدوده کارکرد فقه و چگونگی تعمیم احکام شرعی به مسلمانان در زمان‌ها و مکان‌های دیگر.

نویسنده کتاب معتقد است فقه باید دامنه محدودی داشته باشد. فقیه شارع نیست وتنها وظیفه او یافتن احکام شرعی و اعلام آنها به عنوان استنباط‌های شخصی خود به مردم است. صدیقه وسمقی در این کتاب تاکید کرده است که قوانین رایج در زندگی مسلمانان اولیه ، احکام شرعی نیستند و قوانین مدنی و جزائی در هر جامعه‌ای متناسب با شرایط آن جامعه و بر اساس عقل و علم و تجربه وضع می‌شود. نویسنده محدوده فقه را بیان احکام مربوط به عبادات، واجبات و محرمات می‌داند. واجبات و محرماتی که ریشه در قرآن دارند. این کتاب در سال 1387 نگارش یافته و علی‌رغم تلاش نویسنده، اجازه انتشار به آن داده نشده است.             

منطق جنتی

 صدیقه وسمقی

آیت الله جنتی که به راستی آیت عبرت انگیز خداست اخیرا در نماز جمعه سخنانی ایراد کرده که به گمان نویسنده سکوت نخبگان ، اندیشمندان و آزادگان در برابر آن روا نیست ، چرا که سکوت و احیانا عقب نشینی مصلحت اندیشانه برخی موجب جرات یافتن جنتی و امثال او گشته است . یکی از گرفتاری ها و نشانه های مظلومیت ملت ایران اینست که مردم سالیان دراز مجبور بوده اند رفتار و گفتار آزار دهنده کسی مانند جنتی را تحمل کنند . کسی که با منطق سست و دانش اندک اما ادعای بسیار دیر زمانی است که در راس یکی از مهم ترین نهاد های تصمیم گیری و سرنوشت ساز قرار دارد . او با تکیه بر قدرت ، رجزخوانی کرده ، در حالی که خودرا از پاسخگوئی بی نیاز می داند ، دیگران را با استعلا و تکبر در برابر ادعاهای بی مایه و استدلال های بی پایه خود به پاسخگوئی فرا خوانده است . تحلیل و ارزیابی منطق و شیوه استدلال او از آنرو حائز اهمیت است که وی به عنوان یک فقیه بر مسند ریاست شورای نگهبان تکیه زده و با بضاعت اندک خویش به تشخیص مشروع و نامشروع، رد و تائید صلاحیت نامزدها در هر انتخابات ، نظارت بر انتخابات ، رسیدگی به شکایات نامزدهای انتخاباتی و رد و تائید مصوبات مجلس و نیز تهدید منتقدان و مخالفان می پردازد . در اینجا ابتدا به بخش هائی از سخنان وی اشاره می شود :

زنی در برابر آراء فقها

 گفتگو با صدیقه وسمقی، نواندیش دینی

این گفتگو در الشرق‌الاوسط منتشر شده است.

فرهمند علیپور

«من معتقدم سنگسار یک قانون غیر اسلامی و مخالف قرآن است. استدلال های خود را در رد نظر فقها در موارد گوناگون در کتابها و مقالات خود به تفصیل آورده ام. حکم شرعی یعنی حکم و دستور خداوند. فقها با حکم شرعی که به نظر من بار سنگینی دارد بسیار راحت برخورد کرده اند.»

صدیقه وسمقی از چهره های شاخص نواندیش دینی در ایران محسوب می شود. کسی که به بازخوانی آموزه های سنتی اسلام برخواسته و می گوید که نحوه استدلال فقها برای او قانع کننده نبوده است. وسمقی به فاصله کوتاهی پس از انقلاب ۵۷ جذب “حوزه های علمیه خواهران” در مدرسه شهید مطهری شد. او سه سال در این مدرسه به تحصیل علوم مذهبی پرداخت. در سال ۶۲ اما وارد دانشگاه تهران شد و دکترای خود در رشته فقه و مبانی اسلام را از آنجا گرفت. صدیقه وسمقی که به عنوان شاعر نیز شناخته شده است سالها عضو هیئت علمی دانشگاه تهران بود. با پیروزی اصلاح طلبان در انتخابات ریاست جمهوری ۷۶ او نیز به طور فعال پا به عرصه سیاست گذاشت و در اولین و آزادترین انتخابات شورای شهر تهران که در سال ۷۷ برگزار شد به عنوان نماینده مردم این شهر انتخاب شد. طی سالها فعالیت، کتابهای بسیاری از وسمقی منتشر شده است.آخرین کتاب او “زن، فقه و اسلام” نام دارد. کتابی که در سال ۸۶ منتشر شد و وسمقی در آن اندیشه های خود را جسورانه مطرح کرده است. آنهم در کشوری محافظه کار که روحانیون شیعه نقش اصلی را در تبیین نظام سیاسی، حقوقی آن ایفا می کنند. وسمقی در سال ۲۰۱۱ و با بالاگرفتن فشارها بر فعالیت روشنفکران و منتقدان، ایران را ترک کرد و به عنوان استاد میهمان در دپارتمان اسلام شناسی دانشگاه جورج آگوست گوتینگن آلمان مشغول به فعالیت شد. او که اکنون ۵۲ سال سن دارد ساکن سوئد است و ضمن همکاری با دانشگاه اوکسالا به پژوهش های خود ادامه می دهد. اخیرا مجموعه ای از اشعار او نیز به زبان سوئدی ترجمه و منتشر شده است. با او گفتگویی تلفنی داشتم تا با نگاه متفاوت او با آموزه های سنتی اسلام آشنا بشویم.

محارب كیست و مجازات محارب چیست؟

صدیقه وسمقی

«محاربه» عنوان یكی از جرایمی است كه در منابع فقهی در كتاب حدود آمده است. در قانون مجازات اسلامی جمهوری اسلامی ایران نیز بر همین اساس عنوانی به‌‌نام محاربه آمده است. معمولا‌ً این عنوان همراه با عنوان «افساد فی‌الارض» به كار می‌رود. از آغاز استقرار جمهوری اسلامی تاكنون افراد زیادی باعنوان محارب و مفسد فی‌الارض اعدام شده‌اند. در این نوشتار برای آشنایی دقیق با اصطلاح محاربه و این‌كه محارب كیست به پیشینه موضوع با عناوین زیر می‌پردازیم:

1ـ‌ محاربه در قرآن 2ـ محاربه در روایات 3ـ محاربه در فقه 4ـ محاربه در قانون مجازات اسلامی

موانع حاکمیت قانون در جمهوری اسلامی ایران

صدیقه وسمقی  

  

هدف جوامع بشری از برپایی دولت و حکومت ، استقرار نظم ، عدالت و امنیت در جامعه است که لازمه طندگی انسان ، به ویژه انسان متمدن بوده و هست . انسان بر اساس عقل و تجربه بهترین راهکار را برای تحقق این لوازم ضروری زندگی ( نظم ، عدالت و امنیت ) حاکمیت قانون دانسته است و به راستی که تا کنون راهکاری جز این شناخته نشده است .

به تدریج ، به موازات توسعه جوامع و نظامهای سیاسی ، مفهوم قانون و راههای حاکمیت آن نیز توسعه یافته است . قانون در نظامهای دموکراتیک و غیر دینی یک قرارداد اجتماعی است که به تایید اکثریت آحاد ملت رسیده است ، چرا که اگر اکثریت مردم یک کشور قوانین را در جهت منافع مادی و معنوی خویش ندانند و به عبارت دیگر قوانین مورد تایید آنان نباشد ، آن قوانین نزد ایشان محترم نبوده ، پایبندی به آن ممکن نخواهد بود . در نظامهای دموکراتیک و غیر دینی حکومت ، موظف به اجرای قوانین و پایبندی به این قرارداد اجتماعی است و نهاد های مردمی بر عملکرد حکومت نظارت کرده ، دولت مردان ناقض قانون را مواخذه و مجازات می کنند . اما در حکومت دینی ، قانون یک قرار داد اجتماعی امضا شده توسط مردم نیست . قوانین ، احکام و دستوراتی است که خداوند یعنی شارع و قانونگذار به واسطه نمایندگان خود ، یعنی حاکمان به مردم دیکته میکند . در نظام دینی ، قانون هنگامی محترم و معتبر شناخته می شود که به وسیله حاکم یا حاکمان امضا شود . امروزه بر پایه چنین باوری حاکمیت  قانون با چالش جدی مواجه می شود ، چرا که اقتضای این باور آنست که حاکمان خود حق ، عدالت ، امنیت ، نظم و مانند آنرا تعریف کرده ، قوانین خود ساخته رانیز با روشهای ابدایی خویش اجرا کنند . بدین ترتیب تفاوت فاحش میان اراده ملت و اراده حکومت ، شکافی عمیق میان این دو به وجود می آورد . در نتیجه اساسا فایده وجودی چنین حکومتی را نفی نموده ، بلکه وجودآنرا خسارت بارمی سازد . نگارنده در این نوشتار در صدد است با کنکاشی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ، نسبت میان این حکومت دینی و حاکمیت قانون و نیز موانع موجود در مسیر حاکمبت قانون را مورد بررسی قرار دهد .

تصحیح یک اشتباه

توضیح مهم: پیش از این مقاله ای با عنوان "سیره پیامبر اکرم" در اینجا منتشر شده بود که نوشته خانم صدیقه وسمقی نیست. به این وسیله اشتباه مزبور تصحیح میشود و از خوانندگان محترم پوزش میخواهیم.

سنگسار،سنتی غیر اسلامی

صدیقه وسمقی 

در عهد قدیم (1) ،عهد جدید (2) و قرآن (3) داستان ها و شواهدی وجود دارد که با توجه به آن ها به نظر می رسد رجم یا سنگسار، یکی از شیوه های مجازات در دنیای قدیم بوده است. اما همین شواهد گویای آنست که این شیوه مجازات، رایج نبوده وآن را می توان یکی از سخت ترین شیوه  .های مجازات دانست که فقط در موارد خاص اعمال می شده است .در آیین یهود سنگسار مجازات زناکاران دانسته شده است (4). در قرآن که اصلی ترین منبع اسلام است،سنگسار به عنوان یک مجازات معرفی نشده ،بلکه فقط در آیاتی چند به سنگسار(رجم) اشاره شده است .مثلا در آیه 18 سوره "یس" امده اسـت : "قالوا انا تطیرنا بکم لین لم تنتهوا لنرجمنکم و لیمسنکم منا عذاب الیم" یعنی :"منکران گفتند (ای مدعیان رسالت) ما وجود شما را به فال بد می گیریم اگر از ادعای خود دست بر ندارید شما  را سنگسار خواهیم کرد و از ما به شما رنج و شکنجه سخت خواهد رسید".

رجم در لغت به معنای راندن و طرد کردن و نیز سنگسار آمده است (5) . درآیه مذکور و دیگر آیات (که در پاورقی شماره (3) به آنها اشاره شده است) رجم را می توان، راندن و طرد کردن تفسیر نمود، و این تفسیر خللی به معنای این آیات وارد نمی کند بلکه قراینی نیز موید این معنی است .ولی از آنجا که در این مقاله بنا بر بحث تفسیری نیست ، از آن در می گذریم .چنانچه منظور از رجم در این آیات را همان سنگسار،به عنوان یک شیوه دردناک مجازات همانگونه که بسیاری از مفسرین چنین تفسیر کرده اند بدانیم،باز هم قرآن این شیوه را به عنوان یک مجازات برای هیچ جرمی پیشنهاد نکرده است .

در اینجا سوال اینست که، پس چه ضرورتی دارد در باره سنگسار بحث شود؟ باید گفت علت ضرورت بحث در این باره وجود سنگسار به عنوان یک مجازات برای "زنا" و"لواط" در منابع فقهی اسلامی است (6).بر این اساس مسلمانان به پیروی از فقها گمان می کنند که سنگسار یک سنت اسلامی والهی است . در جمهوری اسلامی ایران نیز فقها با هدف اجرای حکم الهی واسلامی ، سنگسار را در قانون مجازات اسلامی آورده اند(7)،وهر از گاهی شنیده می شود که در گوشه و کنار سرزمین ایران این مجازات اعمال می گردد.

در این مقاله به منظور بررسی میزان اعتبار حکم فقهی سنگسار ، چند موضوع را مورد بررسی قرار می دهیم:

1-مجازات فحشا در قرآن

2-بررسی دو نمونه از اسناد سنگسار از جهت سند و محتوا

3-تعارض سنگسار با قرآن

نقدی بر آرای فقها درباره سن مسئولیت حقوقی

صدیقه وسمقی

مهمترین چالشی که در رابطه با قوانین کودکان و نوجوانان در ایران امروز مطرح است سن مسئولیت قانونی بویژه در مسایل کیفری است . امضای کنوانسیون حقوق کودکان از سوی جمهوری اسلامی ایران و نیز تصویب قانونی در مجلس ششم که هجده سالگی را پایان کودکی می­داند، به این چالش مهم پایان نداده است. زیرا قوانین ایران مستند به آرای فقهای شیعه است. رأی مشهور فقهای شیعه این است که نه سالگی سن بلوغ دختر و پانزده سالگی سن بلوغ پسر است. فقهای دیگر مذاهب اسلامی نیز سنین متفاوتی را به­عنوان سن بلوغ دختر و پسر مطرح کرده­اند. مثلاً ابوحنیفه هفده سالگی را سن بلوغ دختر و هجده سالگی را سن بلوغ پسر دانسته است. در برخی مذاهب مانند شافعیه و حنبلیه سن بلوغ دختر و پسر یکسان دانسته شده که آن پانزده سالگی است.

فقها در آرای خود به قرآن و بیشتر از آن به روایات استناد می­جویند. در روایات از سویی به علامات طبیعی بلوغ و از سوی دیگر به سن اشاره شده است.مالکیه در جمع میان دو دسته روایات چنین معتقد است که ظهور علائم در تشخیص بلوغ مقدم است و چنانچه علائم ظاهر نشد پایان هجده سالگی سن بلوغ است.بحث درباره سن بلوغ از آن جهت برای فقها حائز اهمیت است که رسیدن به بلوغ، پایان دوره کودکی و آغاز سن تکلیف و مسئولیت دانسته شده است.

سازگاری فقه اسلامی و حقوق بشر چگونه؟

 این مقاله را بصورت یک کتاب پی‌دی‌اف  از اینجا دانلود کنید.

صدیقه وسمقی

سرآغاز

انسان معاصر با در دست داشتن سرمایه گران قدر قرن­ها تاریخ بشری و مرور رنج­ها، تبعیض­ها، جنگ­ها و کشتارها و مطالعه علل ناهنجاری­های تاریخ بشری، به این مرتبه از دانایی و شعور رسیده است که خواستار پایان بخشیدن به این رنج­ها و تبعیض­هاست. انسان امروز می­خواهد از زندگی گذشتگان درس بیاموزد، ستم، تبعیض، جنگ و اعمال قدرت بر دیگران را که همه از آثار جهل است از زندگی بزداید. انسان امروز آرزوی صلح و آرامش را در سر می­پروراند و با اتکا به دانایی خود قدم در این راه نهاده است. اگرچه تا رسیدن به مقصود راهی طولانی در پیش است اما به قول شاعر بزرگ ایرانی، عطار نیشابوری:

تو، پای به راه در نه و هیچ مپرس                خود، راه بگویدت که چون باید رفت

تنظیم اعلامیه جهانی حقوق بشر پای نهادن در راه صلح و آرامش است. صلحی که جز با رفع انواع تبعیض از جامعه بشری اعم از تبعیض ناشی از تفاوت نژاد، جنس، رنگ، قوم، کشور و مانند آن، رفع جنگ و خشونت ناشی از استعمار و استبداد و تعریف حقوق انسان و احترام به آن تحصیل نمی­شود.

در طول تاریخ همواره مصلحانی بوده­اند که کوشیده­اند از جهل انسان بکاهند و با افزایش دانایی او و بیدار کردن وجدان و شعور انسانی او، زمینه­های تحقق این آرمان بزرگ را فراهم سازند. انبیاء از جمله بزرگترین مصلحان بوده­اند. مطالعه تاریخ انبیاء نشان می­دهد که آنان همواره در جوامعی مبعوث شدند که مردم از ظلم و تجاوز و نا برابری و اعمال قدرت زورمندان رنج می­بردند. پیامبران کوشیدند به قدر ظرفیت مردم، تأکید می­کنم به قدر ظرفیت و تحمل مردم، آنان و زندگی ایشان را اصلاح کنند. آنان تلاش کردند مردم را از مسیر غلط زندگی به راه راست هدایت کنند. قرن­های متمادی انسان به دلیل جهل بر هم­نوع خود ظلم روا داشته است.

روحانیت بر سر دوراهی

صدیقه وسمقی

شیعه اثنی عشری را همواره عقیده بر این بوده است که حکومت و به تعبیری خلافت، پس از پیامبر (ص) حق بلامنازع ائمه علیهم السلام است. از آنجا که بسیاری از فقهای این مذهب نیز معتقدند که پس از ائمه فقها مرجع مسلمین و متولی امور آنانند، لذا برخی معتقدند که حکومت، پس از ائمه (ع) به فقها یعنی روحانیون طراز اول، انتقال می یابد. البته این ، عقیده کسانی است که در غیبت امام (ع) قائل به حکومت هستند. براساس این عقیده که بسیار مجمل بیان کردیم و عقیده اکثریت فقهای امامیه نیست، روحانیون در طول قرن ها ، در کنار حکومت پایگاه خاص داشته اند و همواره مترصد بوده اند که حق خود را به دست آورند. تا از این رهگذر بتوانند پرچم قسط و عدل نبوی و علوی را برافرازند، بسیاری از شیعیان نیز در پیروی از این عقیده، این آرزو را در سر می پروراندند. چراکه انتقال حکومت به روحانیون را پایان حکومت جابر می دانستند و آرزومند زندگی در سایه عدل و انصاف بودند. با همین باور، هنگامی که آیت الله خمینی پرچم حکومت دینی و اسلامی را به دست گرفت، مردم گرد او جمع شدند و پرچم را برافراشتند.

هنگام استقرار جمهوری اسلامی صندلی های قدرت و مدیریت کشور در همه سطوح، خالی بود. این مسندها همه آسان و بی دردسر در دسترس و اختیار روحانیت قرار داشت. روحانیت می توانست تصمیم بگیرد که دیگری بر این صندلی تکیه زند یا خود او.

خشونت و ناامنی در جمهوری اسلامی

صدیقه وسمقی

بروز خشونت و نا امنی  و گستردگی آن در ایران  موجبات نگرانی  همگان را فراهم ساخته است. اگرچه خشونت و نا امنی همواره به طور پراکنده و به اشکال گونا گون وجود داشته است. اما آنچه که امروز به نگرانی ها دامن زده رشد فزاینده و شکل های  جدید و حیرت انگیز آن است.هرچند قتل ، تجاوز و چاقو کشی  همواره وجود داشته است. اما شکلهای آن امروز تغییرکرده و جامعه  ایران شاهد  تجاوزهای گروهی  در نقاط مختلف کشور ، قتل و چاقو کشی در ملاء عام و حتی  در حضور پلیس، زیر گرفتن مردم در تظاهرات به وسیله خودروی نیروی انتظامی و امثال اینها بوده است.  حتی کار به جائی رسیده که نا امنی از دیوارها عبور کرده ، ودرچهاردیواری خانه ها و اماکن خصوصی  نیز مردم را تهدید می کند . هجوم اراذل و اوباش به یک محفل خصوصی ، بستن مردان و تجاوز به زنان و یا حمله به یک استخر زنانه و نیز هجوم نیرو های انتظامی به جشنها و عروسی ها نمونه هایی است حاکی از تضعیف روز افزون امنیت مردمان . حتی بدون در دست داشتن هیچ آماری فقط با نگاهی گذرا می توان پی برد که در طول سه دهه گذشته امنیت شهروندان رشد معکوس داشته است . 

به عنوان مثال ۳۰ سال پیش یک پزشک زن می توانست نیمه شب با خاطری آسوده از خانه خارج شده به بیمار خود در بیمارستان سر به زند  اما امروز زنان و دختران حتی روز هنگام نیز در خیابان های شلوغ شهر با امنیت خاطر نمی توانند  قدم  بزنند   ، زیرا تهدیدات فراوانی  نه تنها از سوی اراذل و اوباش بلکه از سوی ماموران حکومتی تحت عنوان امربه معروف ونهی ازمنکر متوجه آنان است. می توان گفت حتی مردان و پسران نیز از امنیت کافی و قابل قبول بر خوردار نیستند . 

تشکیل کمیته ی حافظ دموکراسی در سازمان ملل

صدیقه وسمقی

انسان، از گذرگاه های تنگ تاریخ و فراز و نشیب های فراوان گذشته است. تاریخ بشری حکایت درازی است از جنگ، کشتار، تبعیض، بردگی، گرسنگی، استبداد، استعمار و رنج های فراوان دیگر.

انسان امروز با دردست داشتن سرمایه عبرت آموز تاریخ گذشتگان به این قدر از دانایی رسیده است که می خواهد در صلح و آرامش زندگی کند.

آرامشی که اساس آن تأمین حقوق فردی و اجتماعی همه ی انسان هاست. صلحی که بر پایه حقوق برابر همه ی انسان ها استوار است. دانایی انسان امروز بردگی ، تبعیض، ظلم، تعدی به آزادای های انسانی و مانند آن را بر نمی تابد. اگرچه تا رسیدن به این آرمان  و آرزوی بزرگ راهی دراز در پیش است، اما انسان معاصر با تنظیم اعلامیه ی جهانی حقوق بشر در راه دراز و پر سنگلاخ آرزوی خود قدم نهاده است. مبانی اعلامیه ی جهانی حقوق بشر، احترام به مقام انسان، رفع هرگونه تبعیض به دلیل تفاوت در جنس، قوم، نژاد، رنگ، رفع بردگی، تأمین آزادی های انسانی اعم از آزادی عقیده، بیان، و قلم در سایه دموکراسی و رفع استبداد و خودکامگی است.تمامی این آرمان های زیبا ، عقلایی و انسانی است. این آرمان ها با مبانی هیچ یک از ادیان آسمانی نیز منافات ندارد. مگر آنکه عده ای با اندیشه ی سودجویانه ی خود و در پناه قدرت ظالمانه و یا تفکر جاهلانه ی خویش دین را به گونه ای تفسیر کنند که با این اصول زندگی انسانی در تعارض قرار گیرد. یکی از رنج ها و چالش های انسان حتی در دوره معاصر نیز وجود همین عده بوده است. کسانی که دین را ابزار قدرت خویش قرار داده اند. کسانی که با اسیر کردن عقیده و اندیشه ی مردم بر آنان سلطه می یابند.

تلقی شورای نگهبان از "خلاف شرع" مخدوش است

صدیقه وسمقی

برخی از مواد وتبصره های لایحه ی "حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بد سرپرست" نگرانی هائی را برانگیخته و موجب بروز واکنش هائی از سوی کارشناسان امرو نهادهای ذیربط شده است . یکی از نکات تاسف بار و نگران کننده در این لایحه ، تبصره ماده 27 است که به موجب آن سرپرست می تواند با حکم دادگاه با فرزندخوانده خود ازدواج کند . این در حالی است که در لایحه ی اولیه ، ازدواج سرپرست با فرزند خوانده مطلقا ممنوع بوده ، اما شورای نگهبان این ممنوعیت را مخالف شرع دانسته است .

هرکس می شنود ازدواج فردی که در جایگاه پدر نشسته با کسی که در جایگاه فرزند قرار گرفته به موجب قانون مجاز خوانده شده ، نخستین نکته ای که به ذهنش خطور می کند غیر اخلاقی بودن این قانون است . بدون هیچ تحلیل کارشناسی نیز می توان دریافت میان عنوان لایحه که حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست است با مجاز شمردن ازدواج سرپرست با کودکان و نوجوانان بی سرپست و بدسرپرست تناقض آشکار وجود دارد . سرپرستی که به کودک ونوجوان تحت سرپرستی خود نگاه غیر پدرانه و هوس آلود دارد هرگز نمی تواند یک سرپرست صالح شناخته شود . چنین کسی نسبت به سرپرست پیشین اولویت نداشته و خود، مصداق یک سرپرست بد است . باید گفت حتی طرح این موضوع در جامعه ترویج منکر و اشاعه فساد است .

تکمله ای برمقاله "آیا سنگسارسنتی اسلامی است؟"

صدیقه وسمقی

درشماره پیشین مجله چشم انداز مقاله ای تحت عنوان"آیا سنگسار سنتی اسلامی است؟"به قلم اینجانب انتشار یافت.با توجه به سوالات مطرح شده در رابطه با مقاله مذکور توضیحاتی تکمیلی ارائه می شود که امید است پاسخگوی سوالات مطروحه باشد.             

چنانکه در مقاله یاد شده آمده،قرآن مجازاتهایی را برای زنا کاران بیان می کند،از جمله آیه 15سوره نساء مجازات حبس در خانه را درصورت شهادت چهار شاهد بر فحشا مطرح می سازد و درپایان آیه نیز خداوند وعده گشایش و راه نجات از این مجازات را می دهد.همانطور که بیان شد بسیاری از فقها ونیز مفسرین با استناد به پاره ای اخبارآحاد قائل به نسخ این آیه شده اند. حال آنکه آیات قرآن را که از نظر مسلمانان قطعی الصدور است ومهمترین سند اسلامی می باشد نمی توان با روایاتی که هرگز درشأن ومرتبه واعتبار همسنگ قرآن نیستند نسخ نمود.

تجدید نظر در مبانی شریعت اسلامی

صدیقه وسمقی

مقدمه :

نزدیک به 1.5 میلیارد نفر از جمعیت مردمان کره زمین را مسلمانان تشکیل میدهند. آنان در نقاط گوناگون کره زمین و تحت تاثیر فرق و مذاهب گوناگون اسلامی زندگی می‌کنند. مسلمانان معتقدند که اسلام برای زندگی انسان در ابعاد گوناگون دارای قوانین و احکام خاصی است که مجموعه این قوانین شریعت اسلامی نام دارد. احکام و مقررات شریعت اسلامی را فقها تبیین می‌کنند. بنابر دلایل متعدد تاریخی که به نحوه شکل گیری فقه در تاریخ اسلام و پیدایش طایفه فقها باز می‌گردد، اکثر مذاهب اسلامی دارای اصول و مبانی مشترکی هستند که شریعت اسلامی و به عبارت دقیقتر فقه اسلامی بر آن مبانی استوار شده است. با توجه به گستردگی قلمرو شریعت و یا فقه اسلامی و تسری آن به همه حوزه های فردی، خانوادگی و اجتماعی زندگی انسان می‌توان تصور کرد که فقه یعنی حکایت کننده شریعت اسلامی چه نقش مهمی در زندگی مسلمانان ایفاء می‌کند. فقه اسلامی بیان می‌کند که حقوق فردی، خانوادگی و اجتماعی زن مسلمان چیست. 

اسلام در جمهوری اسلامی

 صدیقه وسمقی

همه این خبر تاریخی را شنیده اند که روزی در قلمروی حکومت علی (ع) خلخال از پای یک دختر یهودی به زور درآوردند. هنگامی که این خبر به علی رسید، برآشفت و فریاد برآورد که اگر امروز مرد مسلمان از شنیدن این خبر، از غصه بمیرد، رواست! این فقط یکی از جلوه های عدالت خواهی علی است که قرن­ها مبلغان شیعه برای شیعیان بازگو می­کردند و دل آنان را در حسرت و آرزوی زیستن در سایه چنین حکومتی می­گداختند.مردم ایران، اعم از مسلمان و غیر مسلمان همواره اینگونه اخبار را از زبان روحانیت و روشنفکران دینی درباره علی، آن مایه شرف اسلام و مباهات عدالت و شجاعت، و دیگر بزرگان اسلام شنیده بودند. از همین رو بود که به پیشنهاد بنیان گذار جمهوری اسلامی ، آری گفتند.

مردم و روشنفکران درباره کیفیت حکومت جدید بحث و مناقشه جدی نکردند. سئوالات و ابهامات فراوانی وجود داشت:

نگرانی جدی نسبت به رشد روز افزون طالبانیسم در کشور وجود دارد

منتشر شده در سایت جنبش راه سبز(جرس)

۲۹ مرداد ۱۳۸۹

جرس: صدیقه وسمقی، نویسنده، شاعر و استاد دانشگاه نامه ای سرگشاده خطاب به نمایندگان مجلس نوشته است و طی آن در دستور کار قرار گرفتن دوباره لایحه خانواده را به شدت نقد کرده و تمامی پیامدهای تصویب قوانین نادرست در این رابطه را متوجه مجلس دانسته است.

بنا به گزارش های رسیده به جرس، در بخشی از این نامه آمده است: در طول سالیان گذشته سیاست و اقتصاد کشور نظامی و امنیتی شده است. ابهامات و سوالات فراوانی درباره نحوه هزینه کردن ثروت های عمومی مطرح شده است. نگرانی های عمیق و جدی نسبت به روند حرکت های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اخلاقی و رشد روز افزون طالبانیسم در کشور بوجود آمده است.

این استاد دانشگاه همچنین نوشته است: حتماً می دانید در خیابان ها چه می گذرد و با جوانان شکیبا و نازنین این مرز و بوم چه می کنند. عوامل خشن و ترسناک حکومت، بی خردانه به دختران و پسران، زنان ومردان حمله می برند تا وظیفه شرعی امر به معروف ونهی از منکر را انجام دهند! آمران و ناهیانی که خود مرتکب منکر می شوند وهیچ نتیجه معروف وپسندیده ای بر رفتارهای زشت آنان مترتب نیست. اینها همه جلوه هایی از باورهای همان جریانی است که امروز قصد ویران کردن بنیان خانواده را دارد. 

متن کامل این نامه که نسخه ای از ان در اختیار جرس قرار گرفته به شرح زیر است:

اصلاح شریعت ، لازمه اصلاحات پایداردر جهت تامین حقوق زن مسلمان

دانشگاه اسلو در تاریخ 25 و 26 اکتبر کنفرانسی با عنوان" چالش های زنان مسلمان در خاور میانه و فراتر از آن " برگزار نمود در این کنفرانس زنان پژوهشگر از کشورهای اندونزی ، هلند ، مصر ، تونس ، اردن ، انگلیس ،  فرانسه ، مراکش ، آلمان ،  لبنان ،  سوئد ،  فنلاند و  نروژ حضور داشتند .

 دکتر صدیقه وسمقی پژوهشگر علوم اسلامی و استاد فقه و حقوق اسلامی در این کنفرانس سخنرانی نمود. متن سخنرانی وی به شرح زیر است:

اصلاح شریعت ، لازمه اصلاحات پایداردر جهت تامین حقوق زن مسلمان

شریعت نقش مهمی در زندگی مسلمانان ایفا می کند. این نقش محدود به حوزه حقوقی نمی شود بلکه فراتر از آن ، نقش شریعت را باید در فرهنگ مسلمانان مورد توجه قرار داد . بسیاری از باورها و سنت های نادرست در طول قرون به فرهنگ مسلمانان راه یافته و با ابزار شریعت توجیه شده و از این رهگذر به باورهای دینی تبدیل شده است. از جمله ی این باورها ، محدودیت ها و تبعیضات غیر عادلانه علیه زنان است . من معتقدم که ریشه قوانین تبعض آمیز و ناعادلانه علیه زنان شریعت اسلامی نیست، بلکه این قوانین به دلیل استفاده از روش مناقشه آمیزو غیر دقیق فقها در استنباط احکام شرعی و تعریف شریعت و دامنه آن، وارد شریعت شده ، به اسلام انتساب یافته است. به عبارت دیگر متد استنباط احکام شرعی و درنتیجه تعریف شریعت و دامنه آن به عقیده من نادرست است.

آدم‌های بزرگ تاریخ

دغدغه روشنفكری: از نوشتن تا خواندن

صدیقه وسمقی

روزنامه شرق

18 دی‌ماه 1389

    این روزها پیرامون موضوعات فقهی تحقیق می كنم؛ مسائلی كه به نوعی هم مسلمانان دنیا و هم مردم كشورم با آن درگیر هستند. سال 1376 كتابی به نام «زن، فقه، اسلام» از من به چاپ رسید. در آن كتاب موضوعاتی را كه دغدغه زنان مسلمان است به صورت مبنایی مورد بررسی قرار دادم. این كتاب در سال 86 توسط انتشارات «صمدیه» به چاپ دوم رسید.

بعد از نگارش «زن، فقه، اسلام» سراغ نگارش كتاب دیگری رفتم كه «بضاعت فقه و گستره نفوذ فقها» نام دارد. در این كتاب مبانی فقهی را مورد بررسی قرار دادم اما متاسفانه اجازه انتشار نیافت. اما من كار و تحقیقاتم را متوقف نكردم و این روزها مشغول نوشتن كتاب دیگری هستم؛ كتابی كه هنوز نامی برای آن انتخاب نكرده‌ام اما در آن به رابطه فقه و قرآن، چگونگی این رابطه و پیوند میان فقه و قرآن می‌پردازم. راستش یكی از دغدغه های این روزهای من تفكیك حوزه دخالت فقها از حوزه دخالت كارشناسان است. به عقیده من این دو حوزه در كشور ما به خوبی از هم تفكیك نشده حتی بسیاری از كارهایی كه در حوزه های اقتصادی، اجتماعی یا سیاسی صورت می گیرد به جای توجیهات علمی تنها از نظر فقهی توجیه می شود. من فكر می‌كنم اگر حدود این حوزه‌ها به درستی مشخص شود امور آن طور كه انتظار می رود و با نظم و ترتیب پیش خواهد رفت.

غیر از مسائل فقهی با شعر هم میانه خوبی دارم. سال 1388 مجموعه شعرهایم با نام «برای چلچله ها كه برنمی‌گردند» توسط انتشارات «صمدیه» به چاپ رسید. الان هم گاه گداری شعر می‌گویم اما الان قصد انتشار اشعارم را ندارم. به تازگی لابه‌لای مطالعات تحقیقاتی‌ام كتاب «خاطرات و تالمات مصدق» را دوباره‌خوانی كردم. این كتاب یادآور رنج‌ها و دردهایی است كه ملت ما برای رسیدن به دموكراسی متحمل شده‌اند. «خاطرات و تالمات مصدق» كه به قلم دكتر محمد مصدق نوشته شده است، نشان می‌دهد آزادیخواهان و كسانی كه در پی استقرار حكومت عدل بوده‌اند چه رنج‌هایی را تحمل كرده‌اند و چقدر مظلوم و قدرناشناخته باقی مانده‌اند. همیشه خواندن سرنوشت آدم‌های بزرگ تاریخ مثل «امیركبیر» یا «مصدق» از یك سو افتخارآمیز است و از سوی دیگر دردآور. كتاب «خاطرات و تالمات مصدق» شما را به عمق تاریخ می‌برد و تلاش آدم‌های بزرگواری را كه برای شكوفایی این سرزمین كوشیده‌اند نشان می‌دهد.

حکومت باید به ابهامات و شبهات موجود پاسخ دهد

14 خرداد 1389

جرس: وسمقي به شاعري شهره بود و نام صديقه وسمقي از همان سالهاي ابتدايي اصلاحات بر سر زبانها بود، و سال 68 با دفتر نماز باران به شاعران پيوست. اما آنچه او را به عنوان يك شاعر زن اصلاح طلب نمودار كرد، شعري بود كه در روزنامه خرداد و در روزهاي بعد از 18 تير به چاپ رسيد و چندي بعد از دلايل عمده توقيف روزنامه خرداد شد. وسمقي دكتراي فقه و مباني اسلامي دارد. با دكتر وسمقي به بهانه بیانیه اخیر مشترکش با خانم طالقانی، درباره موضوعات متنوع مرتبط با زنان و جنبش سبز  از جمله قوانین تبعیض آمیز در جمهوری اسلامی، مباني اسلامي و تاريخ حجاب، ناتوانی حکومت در حل معضل بدحجابی، جنبش سبز و بیانیه اخیر وسمقی و طالقانی گفتگو كرده ايم.

فرزانه بذرپور:  وسمقی در وصف شخصیت فاطمه زهرا می گوید:" شخصیت فاطمه زهرا در آن جامعه محدود، شخصیتی است محترم نزد پدر و مستقل از شوهر. احترام واستقلال دوگوهر ارزشمندی بود که زن به آن نیاز داشت و فاقد آن بود . به اعتقاد من، فاطمه زهرا مظهر احترام واستقلال برای زنان شد. "او معتقد است " امروز هیچ منتقد ومعترضی بدون نگرانی سخن نمی گوید اما نباید اجازه دهیم که نگرانی به ترس بازدارنده تبدیل شود. ما دو راه پیش رو داریم یا سکوت وتایید وضع موجود ویا اعتراض به آن. به عبارت دیگر در برابر ظلم یا باید به آن تن داد ویا اعتراض کرد .برای برخی تن دادن به ظلم سخت تر از تحمل عواقب اعتراض است. دست ظالمان در جامعه ای کوتاه می شود که عده  زیادی از مردم در برابر ظلم سکوت نکنند واز مظلوم دفاع کنند. ترس از اعتراض موجب امنیت نمی شود بلکه دامنه ظلم را تا پستوی خانه ها گسترش می دهد."اجبار و حد حجاب بنابر گفته هاي وسمقي كه متون اسلامي را واكاوي كرده ، رودروي روحانيان حكومتي قرار مي گيرد و حجاب را از منظر اسلام به گونه اي معرفي مي كند كه شباهتي با رويه رسمي جاري ندارد.صديقه وسمقي يك شاعر اجتماعي است و آنچه در روزگارش مي گذرد بر پرده شعرش نقش مي بندد. از او خواستيم در پايان گفتگو شعري كه به تازگي سروده برايمان روايت كند و او شعر سكوت سبز را با مطلع "سکوت سبز مرا بشنوید تا وقت است"براي ما خواند. صديقه وسمقي در هفته اول خرداد بيانيه ای همراه با اعظم طالقاني صادر كرد كه همين شجاعت شعري در آن بود و حاكمان را به شدت نهي و نقد كرده بود و اعدامها و بگير ببندها را محكوم. گفتگو با دكتر صديقه وسمقي را مي خوانيم:

آقای روحانی چند وزیر و معاون زن برگزینند

صدیقه وسمقی در گفت و گو با سایت ملی - مذهبی

15 تیر 1392

 پرداختن به مسئله زنان در این انتخابات را نسبت به انتخابات ۸۸ چگونه می بینید؟

 در سال ۸۸ زنان حضور چشمگیری در عرصه انتخابات داشتند. آنان توانستند مطالبات خود را برجسته کنند و آنها را با نامزدهای اصلاح طلب در میان بگذارند و به این ترتیب نامزدهای اصلاح طلب را نیز وادار به موضع گیری مثبت در رابطه با مطالبات زنان سازند. باید گفت صدای بلند زنان در سال ۸۸ مرهون زمینه هائیست که آنان با تلاش مستمر خود ساخته بودند.

جنبش زنان قبل از سال ۸۸ شکل گرفته بود. زنان نهادهای خوبی را برای پیگیری مطالبات خود ساخته بودند و به همین دلیل در سال ۸۸ صدای آنان بلند ورسا بود. حضور خانم رهنورد درکنار مهندس موسوی را نیز نباید نادیده گرفت. اما در انتخابات ۹۲ صدای زنان چندان طنین انداز نشد.

من دلایل عمده این نارسائی را چند چیز می دانم : – سرکوب شدید جنبش زنان با تهدید و بازداشت زنان فعال و جلوگیری از فعالیت نهادهای مربوط به زنان در طول سالهای اخیر. – شرایط امنیتی حاکم برکشور که امکان هر گونه تحرک و تجمع قانونی را از زنان می گرفت . – وضعیت خاص انتخابات ۹۲ که موجب شد نامزد مورد حمایت اصلاح طلبان بسیار دیر مشخص شود. این بلاتکلیفی باعث می شد که زنان ندانند مخاطب شان در انتخابات کیست و مطالبات خودرا در آستانه انتخابات با چه کسی باید مطرح کنند. این موارد عمده باعث شد که زنان نتوانند با برنامه وارد صحنه شوند.

پوشش تحمیلی ، همراه با توهین و تحقیر موجب عزت نیست

گفتگوی منصوره شجاعی با صدیقه وسمقی

14 دی 1391           

مدرسه فمینیستی - صدیقه وسمقی ، متولد 1340 ، دارای دکترای فقه ومبانی حقوق اسلامی وعضوسابق هیات علمی دانشگاه تهران است . وی درحال حاضربه عنوان استاد میهمان در دپارتمان اسلام شناسی دانشگاه گوتینگن آلمان تدریس می کند. تالیفات وی بیشتر درزمینه فقه و حقوق زنان است که از آن جمله میتوان به "زن ، فقه ، اسلام " و " بضاعت فقه و گستره نفوذ فقها " اشاره کرد. خانم وسمقی اهل شعر وادبیات نیزهست و تا به حال چهار مجموعه شعر منتشر کرده است که آخرین آنها با نام " برای چلچله ها که بر نمی گردند " دو سال پیش به بازار آمد. دیدگاه های ایشان در مورد حجاب اجباری و حق پوشش زنان بهانه ای شد برای مصاحبه ای که در زیر میخوانید:

م. ش :بعداز قوانین اجباری در مورد حجاب وپوشش زنان دردوران اخیر ،واژه حجاب نزد افراد مختلف معنای واحدی پیدا کرده که آن هم همان حجاب اجباری است که در کشورهایی با قوانین اسلامی بر زنان تحمیل شده است . اما حجاب پیش از آنکه به قوانین کشورها راه یابد تعاریف دیگری هم داشته است شاید بد نباشد که برای شروع بحث نگاهی به پیشینه این پدیده داشته باشیم.

وسمقی: لباس و پوشش ،یکی از پدیده هایی است که انسان خود به آن دست یافته و مانند بسیاری از پدیده های دیگر همواره تحول یافته است . به نظر می رسد در دوره تمدن و شهر نشینی انسان توجه بیشتری به لباس داشته است . حالا که بحث از مسایل اسلامی است ، مثال خود را از همان خاستگاه اسلام انتخاب می کنم . منابع تاریخی نشان میدهد که در سرزمین حجاز هنگام ظهور اسلام ، مردمانی که در مناطق بیابانی زندگی می کردند ، لباس و پوشش چندانی نداشته اند . مردان و زنان ، معمولا بخشی از بدن خود را با یک تکه پارچه یا پوست شتر و مانند آن می پوشاندند . این بخش از بدن از کمر تا زانو یا بالای زانو بوده است .اما در مکه که در آن روزگار محل رفت و آمد بازرگانان بوده و مردم آن شهر – اگر بتوانیم نام آن را در آن روزگار شهر بگذاریم – تا حدی به این وسیله با تمدن های نقاط دیگر و مظاهر آن از جمله لباس ، آشنا بودند و حتا پارچه از نقاط دیگر مانند یمن به مکه آورده می شد که مردم ثروتمند می توانستند از آن استفاده کنند . مردم لباس را نشانه توانمندی می دانستند و هرکس ثروتمندتر بود ،لباس بلندتری می پوشید . من لباس و پوشش را یک پدیده عرفی می دانم ، آنرا از دستاوردهای تجربی انسان می دانم که البته ادیان نیز با آن برخورد مثبت داشته اند ، چرا که یک پدیده مثبت است .