تشکیل کمیته ی حافظ دموکراسی در سازمان ملل

صدیقه وسمقی

انسان، از گذرگاه های تنگ تاریخ و فراز و نشیب های فراوان گذشته است. تاریخ بشری حکایت درازی است از جنگ، کشتار، تبعیض، بردگی، گرسنگی، استبداد، استعمار و رنج های فراوان دیگر.

انسان امروز با دردست داشتن سرمایه عبرت آموز تاریخ گذشتگان به این قدر از دانایی رسیده است که می خواهد در صلح و آرامش زندگی کند.

آرامشی که اساس آن تأمین حقوق فردی و اجتماعی همه ی انسان هاست. صلحی که بر پایه حقوق برابر همه ی انسان ها استوار است. دانایی انسان امروز بردگی ، تبعیض، ظلم، تعدی به آزادای های انسانی و مانند آن را بر نمی تابد. اگرچه تا رسیدن به این آرمان  و آرزوی بزرگ راهی دراز در پیش است، اما انسان معاصر با تنظیم اعلامیه ی جهانی حقوق بشر در راه دراز و پر سنگلاخ آرزوی خود قدم نهاده است. مبانی اعلامیه ی جهانی حقوق بشر، احترام به مقام انسان، رفع هرگونه تبعیض به دلیل تفاوت در جنس، قوم، نژاد، رنگ، رفع بردگی، تأمین آزادی های انسانی اعم از آزادی عقیده، بیان، و قلم در سایه دموکراسی و رفع استبداد و خودکامگی است.تمامی این آرمان های زیبا ، عقلایی و انسانی است. این آرمان ها با مبانی هیچ یک از ادیان آسمانی نیز منافات ندارد. مگر آنکه عده ای با اندیشه ی سودجویانه ی خود و در پناه قدرت ظالمانه و یا تفکر جاهلانه ی خویش دین را به گونه ای تفسیر کنند که با این اصول زندگی انسانی در تعارض قرار گیرد. یکی از رنج ها و چالش های انسان حتی در دوره معاصر نیز وجود همین عده بوده است. کسانی که دین را ابزار قدرت خویش قرار داده اند. کسانی که با اسیر کردن عقیده و اندیشه ی مردم بر آنان سلطه می یابند.

اعلامیه ی  جهانی حقوق بشر هرچند به مرور زمان باید تکامل یابد اما همین مقدار هم اگر به درستی اجرا شود انسان را تا حد زیادی از اسارت می رهاند. هنوز در دنیای امروز انسان های زیادی در اسارت قدرت های خودکامه و ستم گر زندگی  می کنند و  از حداقل رفاه، آسایش، آزادی، امنیت و احترام مناسب انسانی برخوردار نیستند.راه کارهای جدی و کارآمد اجرایی کردن مفاد اعلامیه ی جهانی حقوق بشر پیش بینی نشده است. این کمبود امروز بیش از گذشته محسوس است.

تشکیل کمیته ی حافظ دموکراسی در سازمان ملل می تواند در اجرای مفاد اعلامیه ی جهانی حقوق بشر موثر باشد. این کمیته باید ویژگی هایی داشته باشد. نخست آنکه اعضای آن از تمام کشورهای عضو سازمان ملل با حقوق و شرایط برابر انتخاب شوند. دیگر آنکه اعضای آن توسط دولت  ها نباید انتخاب شوند.

این کمیته مانند نیروی حافظ صلح، نیرویی نظامی نیست. وظیفه ی این کمیته دفاع از آزادی و تلاش برای تحقق دموکراسی در کشورها و رفع استبداد و خودکامگی  و آثار و عوارض آن است. لذا این کمیته باید از آزادی خواهان  ملت ها تشکیل شود. همه ی ملت ها آزادی خواهانی دارند که زندگی و عمر خود را صرف آرمان های انسانی کرده اند.این آزادی خواهان با سابقه، طی پروسه ای تعریف شده  و معین به عضویت این کمیته در می آیند. مطمئناً شرایط اعضای کمیته از مهم ترین عوامل موثر در تحقق اهداف کمیته است.

بالاترین ضریب اطمینان در انتخاب اعضا باید در نظر گرفته شود. آنان باید دارای سوابق علمی، فکری و مبارزاتی در راه آزادی و دفاع از حقوق بشر باشند. سوابقی که نشان دهد آنان با شجاعت از آزادی و حقوق انسانی دفاع می کنند و در این راه، تحت تأثیر تهدید ها و تطمیع ها قرار نمی گیرند.

این کمیته می تواند وظایف متعددی داشته باشد. از جمله نظارت بر انتخابات در تمام کشورهای عضو سازمان ملل مانند انتخابات ریاست جمهوری، مجلس، شوراها و مانند آن. در کشورهایی که نظام سیاسی آن ها  و یا بخشی از آن نظام دموکراتیک نیست، برگزاری همه پرسی در دوره های معین زمانی می تواند از وظایف کمیته حافظ دموکراسی باشد.

بدیهی است اگر نتیجه انتخابات در کشورها، مبتنی بر رأی و خواسته ی واقعی مردم باشد، استبداد و عوارض ناهنجار و رنج آور آن رخت بر می بندد و راه تحقق بسیاری از مفاد اعلامیه جهانی حقوق بشر مانند برابری حقوق انسان ها، آزادی عقیده، بیان، مطبوعات  و احزاب هموار می گردد.

برخی از دولت ها که نماینده ی واقعی و منتخب ملت خود نیستند ،قطعاً با تشکیل چنین کمیته ای که به سازمان ملل قدرت ارزشمند اجرایی برای تحقق آزادی و دموکراسی می بخشد مخالفت خواهند کرد. در صورت تشکیل این کمیته نیز این دولت-ها از اعمال نظارت آن در کشورهای خود ممانعت خواهند نمود.

این رویه کمک خواهد کرد که دولت ها مواضع خود را علنی سازند. به این ترتیب آنان نخواهند توانست از ابزار دموکراسی مانند برگزاری انتخابات سوء استفاده کرده، نقاب دموکراسی بر چهره ی استبداد بزنند. کمیته ی حافظ دموکراسی بر انتخابات در تمام کشورها نظارت خواهد کرد و هیچ کشوری مستثنی نخواهد بود. بدین ترتیب دولت های غیر دموکراتیک و غیر مردمی بهانه ای موجه برای جلوگیری از انجام وظایف این کمیته نخواهند داشت.

تشکیل چنین کمیته ای در سازمان ملل آن سازمان را متحول خواهد ساخت. زیرا درحال حاضر سازمان ملل در اختیار  دولت هاست و ملت ها مستقیماً در این سازمان جایگاهی ندارند و در تحقق آرمان های بشری نقشی ایفا نمی کنند. در حالی که تلاش ملت ها  در تحقق این آرمان ها همواره بیش از تلاش قدرت ها  و دولت ها نقش آفرین است. کم نیستند دولت هایی که مانع تحقق آرمان های بشری هستند و در مقابل ملت خود به پشتوانه قدرتی که در اختیار دارند ایستاده اند. تشکیل کمیته ی حافظ دموکراسی متشکل از آزادی خواهان  ملت ها، آغاز تحولی بزرگ و ضروری در سازمان ملل خواهد بود. هدف از تشکیل کمیته حافظ دموکراسی آن نیست که عده ای برای همه ملت ها آزادی و دموکراسی را تعریف  و بر آن ها تحمیل کنند بلکه هدف آن است که این کمیته به ملت ها کمک کند که قدرت را در اختیار گیرند و آزادی و دموکراسی را بر اساس خواست و اراده خود تعریف کرده، تحقق بخشند. به عبارت دیگر تنها هدف این کمیته آن است که قدرت در کشور ها در اختیار ملت ها باشد. اگر این نیروی سازمان یافته تشکیل شود دیگر گروهی با اتکا بر قدرت نظامی و کودتا نخواهند توانست قدرت سیاسی را در کشوری به دست گیرند. دیگر به بهانه تحقق دموکراسی، لشکر کشی های نظامی از سوی قدرت ها موجه نخواهد بود.   همچنین با در پیش گرفتن این رویه برای رهایی از بند قدرت های خودکامه ملت ها فرصتی مناسب برای شناخت و تحقق دموکراسی خواهند یافت.  بی تردید این پیشنهاد نیازمند بررسی دقیق در ابعاد مختلف است. ابعاد و موضوعاتی مانند: شرایط اعضای کمیته و کیفیت انتخاب و حدود ختیارات آنان، نحوه ی اعمال نظارت ، شیوه ی مقابله با دولت هایی که از انجام وظایف این کمیته ممانعت خواهند کرد.

درصورتی که پیشنهاد تشکیل کمیته حافظ دموکراسی در سازمان ملل مورد قبول واقع شود، برای ورود به بحث پیرامون موضوعات مربوطه به منظور اجرایی کردن آن باید مجمعی اولیه مرکب از آزادی خواهان و فعالان حقوق بشر شناخته شده در سراسر جهان تشکیل شود. با شکل گیری و فعال شدن این کمیته ، سازمان ملل ، که اکنون سازمان دول است  و نه ملل، به تدریج هویت واقعی خود را باز یافته و ملت ها نیز  در آن جایگاهی موثر خواهند یافت.